حفاظت الکترونیکی: ضرورتی برای حال و آینده
حفاظت الکترونیکی، که میتوان آن را امنیت الکترونیکی نیز نامید، به معنای بهکارگیری هوشمندانه و یکپارچهی ابزارهای دیجیتال و الکترونیکی برای تأمین امنیت فیزیکی یک مکان است. هدف اصلی این رویکرد، مقابلهی جامع و مؤثر با انواع تهدیدات احتمالی به شمار میرود.
یک سیستم حفاظت الکترونیکی، متشکل از مجموعهای از تجهیزات سختافزاری و نرمافزاری، به گونهای طراحی میشود که در قالب یک سامانهی واحد و یکپارچه، از وقوع حوادث ناگوار نظیر سرقت، آتشسوزی، نفوذ غیرمجاز به فضاهای حساس، و دسترسی افراد غیرصالح به اطلاعات طبقهبندیشده پیشگیری کند. نکتهی حائز اهمیت این است که برای افزایش اثربخشی و جلوگیری از دور زدن موانع الکترونیکی، استفادهی همزمان از تدابیر حفاظت فیزیکی مانند دیوار، فنس، نرده و سیمخاردار در طراحی و اجرای این سامانهها ضروری است.
اجزای یک سامانهی حفاظت الکترونیکی یکپارچه و هوشمند:
سامانههای حفاظت الکترونیکی هوشمند و یکپارچه معمولاً از اجزای کلیدی زیر تشکیل شدهاند:
۱. سامانههای نظارت تصویری: این سیستمها شامل دوربینهای مداربستهی تحت شبکه و نرمافزارهای پایش (مانیتورینگ) مربوطه هستند. هدف از بهکارگیری آنها، نظارت بیوقفهی شبانهروزی بر تمامی نقاط یک مجموعه از طریق یک اتاق کنترل است. این امر امکان رصد تردد افراد و وسایل نقلیه، کنترل سامانههای روشنایی اضطراری و مدیریت هشدارهای امنیتی را فراهم میآورد.
۲. سامانههای کنترل تردد: این سامانهها امکان نظارت دقیق بر ورود و خروج اشخاص و وسایل نقلیه را فراهم میآورند. با بهکارگیری پیشرفتهترین فناوریها، از جمله RFID و تکنیکهای تشخیص بیومتریک مانند تشخیص چهره و اثر انگشت، کنترل موشکافانه دسترسی به نقاط حساس امکانپذیر میشود. این سیستمها از طریق نرمافزارهای قدرتمند، مدیریت جامعی بر سطوح دسترسی ارائه داده و امکان استخراج گزارشهای مفصلی از کلیه ترددهای ثبتشده را میسر میسازند.
تجهیزات کلیدی در حوزه کنترل تردد عبارتند از:
* سیستمهای کنترل دسترسی هوشمند با اکسس کنترل: این سیستمها با بهرهگیری از فناوریهای احراز هویت، نظیر تشخیص علائم حیاتی (مانند اثر انگشت) یا علائم غیرحیاتی (مانند تگهای RFID)، دسترسی را مدیریت میکنند.
* سیستمهای حضور و غیاب: برای ثبت و رصد زمان ورود و خروج کارکنان.
* گیتهای کنترل تردد: این گیتها که مجهز به سیستمهای احراز هویت پیشرفته هستند، تردد افراد را سازماندهی میکنند.
* انواع راهبندهای الکترونیکی: شامل راهبندهای میلهای، ستونی، نیزهای، و مدلهای ضد تروریستی یا انتحاری که برای کنترل ورود و خروج وسایل نقلیه به کار میروند.
* قفلهای الکترونیکی/برقی: این قفلها که غالباً با سیستمهای احراز هویت ترکیب میشوند، امنیت فیزیکی درها را تأمین میکنند.
* نرمافزارهای کنترلی: مجموعهای از نرمافزارها شامل اکسس کنترل، حضور و غیاب، و نرمافزار پلاکخوان که مدیریت کلی و تحلیل دادههای تردد را بر عهده دارند.
۳. سامانههای بازرسی: بهرهگیری از سامانههای بازرسی پیشرفته، که غالباً بر پایهی فناوری ایکسری (X-ray) عمل میکنند، امنیت را در مجموعههای حیاتی به سطحی جامع ارتقا میبخشد. برای نمونه، دستگاههای بازرسی بدنی ایکسریدار، از ورود مواد منفجره و انواع سلاح به مکانهای مشخص جلوگیری میکنند. همچنین، سامانههای بازرسی چمدان با استفاده از همین فناوری، از ورود اقلام ممنوعه در داخل بارها به مکانهای حساسی مانند فرودگاهها پیشگیری مینمایند. راکتهای فلزیاب دستی نیز ابزاری کارآمد برای ممانعت از ورود دستگاههای الکترونیکی نظیر تلفن همراه و انواع سلاحهای سرد به فضاهای ممنوعه هستند.
۴. سامانههای اعلام سرقت: با پیادهسازی یک پنل مرکزی و بهکارگیری انواع حسگرهای حرکتی، حرارتی، لرزشی و نوری، در کنار ابزارهای هشداردهنده مانند آژیر، پیامک و تماس تلفنی، امنیت مالی را میتوان بهصورت یکپارچه برای سازمانها، مجتمعهای مسکونی یا مکانهای خصوصی تأمین کرد.
۵. سامانههای اعلام حریق: مشابه سامانههای اعلام سرقت، با نصب یک پنل مرکزی و دتکتورهای دود و حرارت، در کنار ابزارهای اطلاعرسانی نظیر آژیر، فلاشرهای گردان، پیامک و تماس تلفنی، میتوان بهسرعت از بروز حریق مطلع شد. این امر امکان اطفای حریق بهصورت خودکار یا دستی را فراهم کرده و از وارد آمدن خسارات جانی و مالی پیشگیری میکند.
علاوه بر موارد فوق، گیتهای هوشمند ضد انتحاری و انواع دیگر گیتهای الکترونیکی که از طریق کنترل از راه دور یا شبکه مدیریت میشوند، نیز بخشی از این سامانههای حفاظت الکترونیکی به شمار میآیند.
مزایا و دستاوردهای پیادهسازی سامانههای حفاظت الکترونیکی:
* خلق فضایی امن، آرام و بدون هرگونه تنش یا تهدید.
* قابلیت شناسایی زودهنگام تهدیدات و اجرای تدابیر پیشگیرانه پیش از وقوع حوادث.
* کاهش چشمگیر خطاهای انسانی، اعم از عمدی و سهوی.
* امکان نظارت و مدیریت هوشمندانه بر کل مجموعه.
* توانایی واکنش سریع و هوشمندانه به رخدادها و بحرانها.
* ارتقای سطح احترام و خدماتدهی به مراجعان.
* کاهش هزینههای عملیاتی شامل نیروی انسانی و مصرف انرژی.
* ثبت و مستندسازی دقیق تمامی وقایع و رویدادها.
* حفاظت مؤثر از اموال خصوصی و عمومی.
* تسهیل پاسخگویی به نهادها و مراجع قانونی ذیصلاح.
نکات و ملاحظات ضروری در بهرهبرداری از تجهیزات حفاظت الکترونیکی:
* جداسازی کامل شبکهی رایانهای سامانههای امنیتی از بستر اینترنت.
* استقرار یک سیستم جامع برای کنترل و مدیریت سطوح دسترسی یکپارچه.
* بهکارگیری فایروال (دیوار آتش) در نقاطی که نیاز به اتصال به شبکهی داخلی سازمانی وجود دارد.
* مسدودسازی کامل دسترسی سامانهی حفاظت الکترونیک به اینترنت.
* پیشگیری از هرگونه نفوذ و دسترسی غیرمجاز از سایر شبکهها به شبکهی سیستم حفاظت الکترونیکی.
* ممانعت از دسترسی فیزیکی و مجازی مراجعان به سیستم بدون مجوز.
* حفاظت در برابر دسترسیهای غیرمجاز به تنظیمات و پیکربندی سیستم.
* ممانعت از دسترسی غیرمجاز به اطلاعات محرمانه و تصاویر دوربینها.
عوامل کلیدی در گزینش سامانههای حفاظت الکترونیکی:
یکی از مهمترین جنبهها در پیادهسازی و بهرهبرداری از سامانههای حفاظت الکترونیکی، مدیریت یکپارچه و تجمیع هوشمندانهی تمامی سیستمهای نصبشده است. این رویکرد به منظور جلوگیری از تکرار کارها، کاهش پیچیدگیهای عملیاتی و امکان اتخاذ تصمیمات بهینه و بدون سردرگمی در مواجهه با حوادث احتمالی، حیاتی است.
تدوین دقیق شرح وظایف، دستورالعملهای عملیاتی و برگزاری دورههای آموزشی منظم برای پرسنل نیز از ارکان اساسی در استقرار و استفادهی مؤثر از این سامانهها محسوب میشود.
تعیین ردهبندی امنیتی مکان مورد نظر، نقشی حیاتی در طراحی نوع و سطح سامانههای حفاظت الکترونیکی ایفا میکند. علاوه بر این، تأمین بودجهی کافی برای تجهیزات، نیروی انسانی متخصص و هزینههای جاری نگهداری، از جمله الزامات لاینفک طراحی است که باید بر اساس میزان اهمیت مکان و ماهیت و شدت تهدیدات احتمالی برآورد و لحاظ شود.
حمایت فنی مداوم و اجرای برنامههای تعمیر و نگهداری پیشگیرانه، از جمله عوامل کلیدی برای حفظ توان عملیاتی و کارایی بلندمدت سامانههای حفاظت الکترونیکی به شمار میرود.
هنگام انتخاب تجهیزات، باید درجهی حفاظت آنها را متناسب با شرایط جغرافیایی و محیطی منطقه، از جمله سرعت باد، دما، رطوبت، سطح آلایندههای اسیدی، و احتمال وقوع انفجار یا لرزش، بهدقت بررسی و انتخاب کرد.
دقت و وسواس کافی در انتخاب نوع و برند تجهیزات برای اطمینان از دستیابی به اهداف امنیتی مدنظر، امری ضروری است. به عنوان مثال، در انتخاب دوربینهای نظارتی، پارامترهایی نظیر وضوح تصویر، قابلیت دید در شب و سایر مشخصات فنی باید با در نظر گرفتن دقیق محل نصب و نیازهای امنیتی تعیین شوند.
لازم است تمهیدات و امکانات لازم برای ارسال خودکار پیامهای هشداردهندهی سیستم به نهادهای ذیربط مانند حراست، دفتر مرکزی، آتشنشانی و پلیس فراهم آید.
همچنین، فراهم آوردن زیرساختها و قابلیتهای لازم برای کنترل و مدیریت از راه دور سیستمها نیز از اهمیت ویژهای برخوردار است.
پرسنل حفاظت فیزیکی در تمامی سطوح امنیتی، نقش محوری در بهرهبرداری مؤثر از سامانههای حفاظت الکترونیکی ایفا میکنند. از این رو، آموزش جامع و حتی دورههای بازآموزی مداوم برای این افراد باید با جدیت پیگیری شود.
